Voor eigenzinnige denkers en kleurrijke voelers

Voor eigenzinnige denkers en kleurrijke voelers

Misdiagnoses bij hoogbegaafdheid

‘Afwijkend gedrag’ als basis voor misdiagnoses

Hoogbegaafdheid toont zich op veel manieren. Hóe het eruit ziet, verschilt per individu, per omgeving, per situatie. Hoogbegaafdheid hoeft niet tot problemen te leiden. Maar het kan wel. Wanneer dat het geval is, is ‘afwijkend gedrag’ (thuis en/of op school) vaak hetgeen de zoektocht in gang zet.

“Wat is er met mijn kind aan de hand?”

Ouders maken zich zorgen. Ze zien dat hun kind anders reageert, vastloopt, niet lekker in zijn vel zit. Ze signaleren:

Mijn kind…

…wil niet meer naar school!

…maakt reguliere taken niet af of raffelt ze steevast af. Vindt alles SAAI. Haalt cijfers die slecht, matig of net-genoeg zijn. Gooit er met de pet naar op school. Lijkt ongeïnteresseerd en lui!

…kan niet tegen prikkels. Niet tegen grote groepen, niet tegen veranderingen, niet tegen harde geluiden en fel licht. Alles komt zo hard binnen! Zelfs aanrakingen kunnen te veel zijn.

…is heel stil. Intens verlegen en teruggetrokken. Gevoelig. Praat nauwelijks! Geeft weinig respons. Reageert anders (‘raar’) in contact met andere kinderen en/of volwassenen. Lijkt soms onbereikbaar.

…denkt ontzettend veel na. Stelt voortdurend vragen. Bijt zich soms obsessief vast in één onderwerp. Lijkt nooit tot rust te komen.

…is heel druk. Praat snel en veel. Kan maar niet stilzitten, kan zich niet concentreren, is voortdurend afgeleid. Hangt de clown uit, vraagt veel aandacht. Is overal en nergens! Lijkt wel ongrijpbaar.

…heeft intense faalangst. Is perfectionistisch. Vertoont sociaal wenselijk gedrag. Wil het allemaal zo ontzettend graag goed doen. Blokkeert op allerlei manieren, op allerlei momenten. Kan niet omgaan met druk.

…heeft woede-uitbarstingen. Luistert niet, is brutaal! Soms ook een pestkop. Speelt altijd de baas!

…is een dromer. Heeft een grote verbeeldingskracht, maar weet soms realiteit niet van fantasie te scheiden. Lijkt vaak in een eigen wereldje te zijn.

…heeft heel veel angsten. Een negatief zelfbeeld. Is aanhankelijk en onzeker. Probeert de wereld onder controle te houden.

…huilt veel. Is diep begaan met het lijden in de wereld. Voelt zich verantwoordelijk voor alles en iedereen.

…heeft slecht contact met zijn eigen lichaam en gevoelens. Het lijkt wel alsof er alleen een Hoofd is. Is emotioneel vlak of apathisch.

…heeft een muur om zich heen. Is onbereikbaar, in zichzelf gekeerd, wantrouwend naar de wereld. Heeft zich helemaal afgesloten.

…heeft geen vriendjes of vriendinnetjes. Is zo anders dan andere kinderen.

…wil niet meer leven.

Ze willen hun kind graag helpen. Maar hoe, wat, waar, wie?

Misdiagnoses: gedrag diagnosticeren

Zonder kennis van hoogbegaafdheid wordt het gedrag van het kind nogal eens gezien als onderdeel van (bijvoorbeeld) ADHD, Klassiek Autisme (waaronder Asperger), ADD, ODD of een emotieregulatiestoornis. Dat kan inderdaad waar zijn. Soms ligt er echter hoogbegaafdheid aan het gedrag ten grondslag. Dergelijke (mis)diagnoses doen dan meer kwaad dan goed, omdat ze voorbijgaan aan de werkelijke oorzaak.

Misdiagnoses voorkomen: kijken naar de oorzaak van gedrag

Het is belangrijk om niet alleen te kijken naar het gedrag, maar vooral ook naar de oorzaak ervan. Het waarom van gedrag bepaalt vaak of de gestelde diagnose klopt. In geval van hoogbegaafdheid kan ‘ongewenst’ gedrag gezien worden als:

1) Gebrekkige vaardigheden
Het hoogbegaafde kind heeft nog onvoldoende geleerd om met de intense prikkelgevoeligheid om te gaan. Dat uit zich in ‘ongewenst’ gedrag. Het is mogelijk die vaardigheden alsnog te trainen.

2) Signaalfunctie
Het hoogbegaafde kind zit in een voor hem/haar ongezonde omgeving. De gezonde ontwikkeling dreigt hierdoor in gevaar te komen. Het gedrag laat zien dat er dringend iets moet gebeuren.

3) Systeemfout
Het hoogbegaafde kind beleeft de wereld intens. Dat hoort bij hoogbegaafdheid. Hoewel het gedrag intens kan zijn, is het op zichzelf niet ongezond. Het systeem heeft de uitnodiging om ook deze intens-belevende kinderen en jongeren adequaat te begeleiden.

Het vraagt oplettendheid, een zuivere blik en voldoende kennis over hoogbegaafdheid om te zien wat er werkelijk aan de hand is. Dat is niet makkelijk, maar wel precies wat deze kinderen verdienen.

Dubbel-Bijzonder: een speciale categorie

Soms is er sprake van hoogbegaafdheid én een diagnose. Deze categorie wordt ‘Twice Exceptional’ genoemd (2E, ofwel: Dubbel-Bijzonder). Je ziet het bijvoorbeeld bij hoogbegaafde mensen die tevens Dyslexie of Dyscalculie hebben. Beide componenten verdienen dan gepaste aandacht om verder te kunnen ontwikkelen.